Lenče Zdravkin en el balcón de su casa en Veles (Macedonia). Foto de Viktor Popovski/IKS, CC BY-NC-ND 3.0.

Unos días antes de Año Nuevo, la plataforma sin ánimo de lucro Samo prashaj («pregunta sin más») publicó un artículo de Lenče Zdravkin, una periodista convertida en trabajadora humanitaria de Veles (Macedonia), cuya labor en ayuda de los emigrantes y los refugiados le ha recabado una gran admiración pública.

La casa de Zdravkin está ubicada cerca de un nudo ferroviario utilizado por emigrantes y refugiados que llegan de Grecia con destino a Europa Occidental. Tras entrar ilegalmente en el país desde Grecia, evitan los medios tradicionales de transporte, y los conductores que los recogen cuando hacen autostop ─incluso las ambulancias─ se arriesgan a ser detenidos por tráfico de personas. Por tanto, los refugiados caminan, utilizando las vías como guía a través de esta parte de la «ruta de los Balcanes» de sur a norte.

En el verano del 2015, cuando la afluencia de emigrantes y refugiados que llegaban a Europa alcanzó su apogeo, las autoridades macedonias aprobaron nuevas leyes y procedimientos para controlar el flujo. Como resultado, actualmente ha descendido el número de personas que toman la ruta de los Balcanes, aunque todavía son muchas, sobre todo emigrantes económicos que quieren eludir la burocracia de solicitar asilo político.

La ciudad de Veles está ubicada a mitad de trayecto del ferrocarril entre Gevgelija y Tabanovce. Foto de Maximilian Dörrbecker – Chumwa para Wikipedia (CC BY-SA 2.5).

La ruta puede ser peligrosa. A lo largo de los últimos años, varias docenas de emigrantes y refugiados han perecido en estas vías, víctimas de accidente o a manos de las bandas locales.

En su cuenta, Zdravkin dijo que no podía limitarse a mirar sin hacer nada, así que comenzó a ayudarles de cualquier manera posible, primero con sus propios recursos, y después como parte de una red cada vez más extensa, que se expandió a pesar de la creciente xenofobia atizada por los políticos en el poder y los medios a su servicio.

Lenče Zdravkin convirtió la planta baja de su casa en almacén para la ayuda humanitaria que se entrega a los emigrantes y refugiados que pasan por ese camino. Foto de Viktor Popovski/IKS, CC BY-NC-ND 3.0.

Lenče escribió:

Беше почетокот на 2013, некаде март-април, уште температурите беа вака ниски. Немаше време да чекам, ниту да прашам кои се, што се. Само што ги видов – млади момчиња, отидов бргу да купам леб, да им се помогне, да им се даде. Тогаш се уште го немавме законот за бегалци и не беше така слободно. Најчесто, тоа се случуваше исклучиво во ноќните часови и јас преседував по цела ноќ за да ги пречекам групите. Нивниот топот е поинаков од локалното население. Нивните нозе се тешки и кога ќе чујам како се движат по камењата, знам дека се тие.

Во долниот кат во куќата ги собирам донациите, се трудам секогаш да ги има сите основни работи за нивните потреби. Долго време бев оставена сама на себе, не знаев веќе што да извадам од дома. Се случува да има бегaлци кои примаат редовна терапија, па ќе ги испратам децата или самата ќе претрчам до аптека да купам апчиња. Хигиенски средства секогаш треба да има, обувки, храна, млеко за дечињата. Се случувало некои денови, во дворот, во ходникот, по скалите да има по 300, 400, 500 луѓе наеднаш, па треба да им дадеш предност на постарите, на бремените, за болните да повикаш Брза помош или Црвениот крст, а тоа што можев и самата го санирав.

Era principio del 2013, marzo o abril, cuando las temperaturas aún eran bajas como ahora. No había tiempo de esperar o de preguntar quién son, qué son. Tan pronto como los vi ─chicos jóvenes─ fui a comprar pan para ayudarles, para dárselo. En esa época, no había cambiado la ley sobre refugiados y no era fácil. Todo esto sucedía exclusivamente por la noche, y yo solía pasarla sentada esperando a los grupos. El sonido de sus pasos es distinto que el de mis paisanos. Sus pies son pesados, y cuando los oigo moverse sobre las rocas, sé que son ellos.

Almaceno las donaciones en la planta baja de la casa, e intento tener cosas que cubran sus necesidades básicas. Estuve donando todo esto yo sola durante mucho tiempo, pero llegué a un punto que estaba vendiendo demasiadas de mis pertenencias. Algunos refugiados necesitan medicamentos, así que enviaba a los niños o iba yo misma a la farmacia a comprarlos. Siempre hacen falta productos de higiene personal, zapatos, alimentos, leche para los niños. A menudo llegaba a haber 300, 400 o 500 personas al mismo tiempo en mi jardín, en la entrada a mi casa, en las escaleras. Entonces hay que priorizar, cuidar de los ancianos, las embarazadas, llamar a una ambulancia o a la cruz roja por los enfermos. Yo misma curaba algunas de las heridas si podía.

Lenče Zdravkin en su casa de Veles (Macedonia). Foto de Viktor Popovski/IKS, CC BY-NC-ND 3.0.

И пред бегалците имав големо семејство, сега со нив имам уште поголемо. Ме викаат „Ленце“ или „мама“, дури и повозрасни од мене ме нарекле мајка. Еден ми рече оставив една мајка во Алепо, вие сте втората. Ќе ми се јават и ќе ми кажат: Mајко, стигнав на сигурно.

Сите ме почитуваат, ми праќаат пораки, сакаат еден ден да се видиме повторно, да ги посетам. Успеав да спојам 13 члена на едно семејство да се најдат во дворот тука. По една година ми се јавија да побараат помош повторно, ако може да им помогнам да ја најдат и последната сестра и нејзините деца. Во маса од илјадници бегалци, јас само викав: Јасмин, Јасмин, сè додека не се најдовме. Конечно успеа да се спои целото семејство. Сега се среќни, одат на училиште, учат јазик, многу ми е драго што се заедно.

Antes de que llegaran los refugiados, yo tenía una gran familia, y ahora tengo una aún mayor. Me llaman «Lence» o «madre», incluso la gente que es mayor que yo me llama madre. Uno de ellos me dijo, «Dejé una madre en Alepo, usted es la segunda». Me llaman y dicen «Madre, he llegado a un lugar seguro».

Todos me respetan, me envían mensajes, quieren volver a verme algún día, que los visite. Conseguí reunir a 13 miembros de la misma familia e hice que se encontraran en mi jardín. Después de un año me llamaron para pedirme ayuda de nuevo, para que les ayudara a encontrar a la hermana que quedaba y a sus hijos. En una masa de miles de refugiados, yo llamaba, «¡Jasmine, Jasmine!», hasta que la encontré. Toda la familia logró reunirse. Hoy son felices, van a la escuela, aprenden el idioma y están encantados de vivir todos juntos.

Lenče Zdravkin frente a las vías de Veles (Macedonia). Foto de Viktor Popovski/IKS, CC BY-NC-ND 3.0.

Многу несреќи се случија. Возот зеде многу жртви. Тоа се луѓе што биле кај мене, сум им пружила помош и само на неколку километри подолу од мојата куќа возот ги прегазил. Трчав по институции за да ги закопаат на новите гробишта. Ископаа масовна гробница, викнав луѓе, оџа да ги испочитуваме до крај, според нивните обичаи. Oваа година и споменик им направив, напишано е и на арапски и на англиски, чувствував потреба да го направам тоа, ако еден ден некој ги побара, иако имињата не им се знаат. Кога и да се навратам на тоа, јас сум болна, тие слики не можат да згаснат. Во мене постојат милион бегалци кои заминаа и милион приказни и секоја од нив остави лузна.

Han sucedido muchos accidentes. El tren se ha cobrado muchas víctimas. Eran personas que llegaron hasta mí, a quienes yo había ayudado, y solo unos kilómetros más allá de mi casa los arrolló el tren. Yo fui de una institución a otra para organizar el funeral en el nuevo cementerio. Cavaron una fosa común, yo llamé a un imán para que llevara a cabo la ceremonia adecuada según sus costumbres. Sentía la necesidad de hacerlo, en caso de que alguien los buscara, aunque no supiéramos sus nombres. Cuando pienso en ello me siento enferma, esas imágenes no se borran. Un millón de refugiados que partieron y su millón de historias siguen vivos en mí, y cada uno de ellos ha dejado una cicatriz.

Lenče Zdravkin. Foto de Viktor Popovski/IKS, CC BY-NC-ND 3.0.

Економските мигранти никогаш не престанаа да поминуваат. Сега ме контактираше едно момче, не знам ниту од каде е, дали е од Сирија, Ирак… Ми пишува – Јас ќе тргнам по секоја цена пеш, дали си ти таму? Се разбираме многу лесно, иако тие не го разбираат нашиот јазик, а јас не го знам доволно нивниот, но за да помогнеш некому и очите зборуваат. Мислам дека не случајно сум се погодила на ова место. Не велам дека многу сум им помогнала, но тие се толку истрауматизирани и истоштени, што за нив и една блага насмевка многу значи. Енергијата ја црпам од нив, откако ќе си дојдат на себе и тие знаат да се пошегуваат, имаат желба за живот, желба за понатаму. Сфатив, благодарение на нив дека секогаш треба да бидеме благодарни за она што го имаме. Жално е што не знаеме да го цениме тоа.

Los emigrantes económicos nunca han dejado de pasar. Hoy mismo me contactó un chico, no sé de dónde, si de Siria o Irak… Escribe, «comencé el viaje a pie a cualquier precio, ¿estás allí?». Nos entendemos muy bien, aunque ellos no comprenden mi idioma y yo no hablo el suyo, pero el hecho de ayudar a alguno es suficiente para hablar con los ojos. Creo que no estoy aquí por accidente. No digo que haya ayudado mucho, pero están tan traumatizados y cansados que una simple sonrisa amable significa un mundo para ellos. Yo saco mi energía de ellos, cuando recuperan las fuerzas pueden hacer bromas, tienen deseos de vivir, de seguir. Gracias a ellos me he dado cuenta de que siempre debemos agradecer lo que tenemos. Es triste que no sepamos apreciarlo.

El artículo de Zdravkin en el portal Samo prashaj tiene licencia de Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-SinObraDerivada 3.0 Unported (CC BY-NC-ND 3.0). Global Voices ha traducido y publicado este importante testimonio con la autorización del Instituto de Estudios de Comunicación de Skopie.