Esta entrevista apareció en el VBU Music Registry, archivo público de música macedonia. Global Voices publica una versión editada con autorización.
Julijana Milutinović, conocida públicamente por su apodo de DJ Julls, lleva casi 30 años creando y presentando programas de radio. Comenzó su carrera radial en algunas emisoras macedonias de Skopie, y desde hace 16 años vive en Novi Sad, la capital de Vojvodina, provincia autónoma del norte de Serbia. En la actualidad, trabaja como redactora y presentadora en la emisora pública regional Radio Televisión de Vojvodina, donde produce dos programas de radio: Iskorak(«Un paso adelante») y Makedonium, que presenta exclusivamente música en macedonio. Julls también es DJ y se identifica como amante de la música.
Vasil Buraliev, fundador de VBU Music Registry, aprovechó una reciente visita a Novi Sad para charlar con Julls en torno a un café. Tenía curiosidad por saber si la música macedonia es popular en las ondas de radio fuera de Macedonia del Norte, y si los serbios, los vecinos más cercanos de Macedonia, siguen la música macedonia de reciente producción, además de los clásicos de los Balcanes y las canciones populares tradicionales como «Jovano, Jovanke» y «Makedonsko devojče».
(VB): Cada miércoles, el tercer canal de la Radio Televisión de Vojvodina emite un programa en macedonio de 30 minutos Makedonium. Como editora y presentadora, ¿podrías decirnos qué música se emite en el programa? ¿Solo se emite música folclórica tradicional macedonia, o el público de Vojvodina tiene la oportunidad de escuchar también música nueva, como las obras de Funk Shui, Dina Jashari, Tamara, Karolina, Martina Blažeska, Nikolče Miceski, Nokaut, Foltin, Letečki pekinezeri y otros intérpretes y autores musicales actuales o modernos?
Јулијана Милутиновиќ (ЈМ): Кога пред скоро 16 години се воведе програма на македонски јазик на РТВ, се инсистираше на тоа да биде традиционална музика. Првата програма на радиото е на српски јазик, Втората програма на унгарски додека на Третата програма на радиото, се слушаат програми на јазиците на другите националности во Војводина. Тоа се русински, романски, словачки, украински, ромски, буњевачки, хрватски, црногорски, чешки, германски, албански, бугарски, руски и македонски јазик. Со оглед на тоа дека „ние“, малите редакции (мали значи еден до двајца луѓе по редакција или пак се работи за соработка со надворешна продукција на емисиите) имаме многу малку простор во етерот, секогаш е неопходно да се направи добар баланс и со музиката. Но, секако дека имам слобода да пуштам музика по мој избор. Започнав со традиционална поради инсистирањето на традиционалната македонска песна, а би сакала да воведам уште барем една музичка емисија, на македонски јазик, во која сакам да ја презентирам исклучиво модерната македонска музика. Сега за сега таква можност не постои (поради немањето можност за уште еден термин на Третата програма), но имам добра идеја што планирам да ја остварам престојново лето. Верувам дека преку „летната шема“ на програмата ќе можам да го посветам „Македониум“ исклучиво на модерната македонска музика. Би сакала во таа летна шема да го претставам се она што има да го понуди македонската музичка сцена, а има многу да понуди.
Julijana Milutinović (JM): Cuando RTV introdujo la programación en macedonio hace casi 16 años, la idea era presentar música tradicional. El Primer Canal de la radio está en serbio, el Segundo Canal está en húngaro, mientras que el Tercer Canal produce contenidos en idiomas de otras comunidades étnicas que viven en Vojvodina. Entre estos idiomas están el ruso, el rumano, el eslovaco, el ucraniano, el checo, el alemán, el albanés, el búlgaro, el ruso y el macedonio. Teniendo en cuenta que «nosotros», es decir, las pequeñas salas de redacción (con personal de una o dos personas por sala de redacción, o que producen programas mediante cooperación con empresas de producción externas) dispone cada una de una pequeña franja de tiempo durante la semana, siempre es necesario equilibrar el contenido informativo con música.
Por supuesto, tengo libertad para elegir qué música tocar. Al principio tocaba más canciones tradicionales macedonias, pero ahora intento ofrecer al menos un programa de música en macedonio que presente exclusivamente música macedonia moderna. De momento, no hay horario para ese espectáculo, pero tengo la intención de seguir con la idea durante el verano. Creo que ese «plan de verano» de programación radial funcionaría bien como plataforma para promover la música macedonia moderna dentro del programa Makedonium. La escena musical macedonia tiene mucho que ofrecer y tengo la intención de presentarla a mi público.
VB: ¿Tocan música macedonia en los cafés y bares de Novi Sad? ¿Hay canciones de intérpretes y autores de música macedonia en otros medios locales de Vojvodina?
ЈМ: Ретко може да се слушне македонска модерна музика во Нови Сад, а и ако може, тоа е кафеана со тамбураши каде евентуално ќе ги отсвират „Македонско девојче“, „Јовано Јованке“, „Елено ќерко“ и „Битола мој роден крај“. Тие им се омилени :) Повозрасната генерација „одлепува“ на Леб и сол, Мизар, Архангел, Анастасија, а помладите така-така. Инаку, генерално новосаѓани го сакаат македонскиот ритам и мелос, македонскиот јазик, неретко ми се случило да ми речат да зборувам повеќе за да уживаат во милозвучноста на нашиот македонски јазик.
JM: La música macedonia moderna apenas se escucha en Novi Sad. Se pueden escuchar canciones tradicionales como «Makedonsko devojče», «Jovano, Jovanke», «Eleno kjerko» y «Bitola moj roden kraj» interpretadas por bandas de tambura en vivo en los restaurantes. Son sus favoritas.
A la generación de mediana edad le gustan mucho Leb i sol, Mizar, Arhangel, Anastasija [bandas alternativas populares en la época de Yugoslavia], mientras que la actitud de los más jóvenes es ambivalente. En general, a los ciudadanos de Novi Sad les gusta el ritmo y las melodías o los estilos musicales macedonios, y en muchos casos me piden que hable en macedonio con ellos para poder disfrutar del sonido de nuestro idioma.
El siguiente video muestra que en un café de Novi Sad sonó la canción «Mamurni ljudi» (Gente con resaca) del grupo de rock macedonio Leb i sol durante la entrevista.
VBU: Tradicionalmente, cada mes de mayo se celebran los Días de la Cultura Macedonia en Serbia. ¿Cómo se celebran en Novi Sad? ¿Incluyen eventos musicales, como conciertos de artistas macedonios?
ЈМ: Деновите на македонската култура во Нови Сад, ги организира здружението на Македонците од Нови Сад, „Кирил и Методиј“. Секоја година се организира свечена академија со пригодна програма во чест на просветителите чие име го носи ова здружение. Се организираат литературни, поетски, музички, уметнички вечери од здружението, а со поддршка од Националниот совет на македонското национално малцинство, чие седиште е во Панчево. Доаѓаат македонски поети, сликари, уметници на тие вечери, а најчесто настапуваат групи, пејачки ансамбли и уметници кои се од Војводина. Тие настапуваат со репертоар од македонската традиционална како и класична музика.
JM: Las Jornadas de la Cultura Macedónica en Novi Sad son organizadas por la Asociación de Macedonios de Novi Sad llamada «Cirilo y Metodio». Todos los años organizan una Academia Solemne en honor a los iluminadores del patrón. También organizan veladas de literatura, poesía, música y artes visuales con el apoyo del Consejo Nacional de la Minoría Nacional Macedonia, situado en Pančevo. Junto a los poetas, pintores o artistas visitantes, estas veladas incluyen actuaciones de grupos musicales o artistas locales, que suelen interpretar música tradicional y clásica macedonia.
VBU: También tienes una amplia carrera como DJ. ¿Incluyes en tu lista de reproducción canciones de la producción musical macedonia?
ЈМ: Во мојот репертоар понекогаш има македонска музика, или барем ремикси што ги создаваат наши продуценти. Јас сум вљубеник во постарата музика, па неретко се случува да ги пуштам КИМ бенд (KIM Band). Од поновата продукција многу ми се допаѓаат Лилит (Lilit), бидејќи се фанки и соулфул, она што јас лично го претпочитам како стил.
JM:: Mi repertorio incluye a veces música macedonia, o remezclas de productores macedonios. Me encantan los tipos de música más antiguos, así que a menudo pongo a KIM Band. De los grupos nuevos prefiero a Lilit, ya que son funky y soul, mi estilo favorito.
VB: ¿Qué canciones e intérpretes macedonios son tus favoritos y por qué?
ЈМ: Ох, колку тешко прашање. КИМ бенд, апсолутно се! Зошто? Заради тоа што тие го измислиле есид џезот пред Британците да го воведат како стил на музика. Сите шлагери од македонските фестивали од 70/80 ги сакам! Од Македонија Тамара Тодевска е пејачката што највеќе уживам да ја слушам. Секако не смеам да ја заборавам и Каролина Гочева. Крсто (Кристо) Роџевски е еден од уметниците кои ги ценам. Владимир Четкар исто така го ценам, особено заради тоа што стилски неговата музика најмногу ми лежи. Фанк Шуи (Funk Shui) се феноменални. Дина Јашари (Dina Jashari) е уште едно од имињата кое ме одушеви како и Марија Димитриевиќ и нејзините џез изданија и пеење. Омилена песна ми се чини немам, но да ме прашавте и за омилена песна на друг јазик немаше да го знам одговорот. Има толку многу преубава музика, што ми се чини дека е греота да се детерминираме со еден или пет наслови.
ЈМ: Esta es una pregunta muy difícil. Uno de esos artistas es KIM Band. ¿Por qué? Porque inventaron el acid jazz mucho antes de que los británicos lo incorporaran oficialmente como estilo musical. También me encantan los Schlagers de los festivales de las décadas de 1970 y 1980. Simplemente disfruto escuchando a Tamara Todevska. Tampoco puedo olvidar a Karolina Gočeva. Y aprecio el arte de Kristo Rodzevski.
También tengo en alta estima a Vladimir Četkar, sobre todo porque el estilo de su música coincide con mi gusto personal. Funk Shui es fenomenal. La joven cantautora alternativa Dina Jashari me ha impresionado, al igual que las actuaciones de jazz de Marija Dimitriević. No tengo una canción macedonia favorita, pero respondería lo mismo sobre una canción favorita en cualquier otro idioma. Hay tanta música hermosa y a nuestra disposición que sería casi un pecado limitarse a uno o cinco temas solamente.